nr5 • 2020 • Redactief

34e jaargang nr. 5 (mei 2020)
thema: de Geest delen

Redactief
Jeroen Hagendijk

Toen ik twee jaar geleden afstudeerde, had ik het geluk dat een afzwaaiende dominee mij uitnodigde om in zijn bibliotheek te komen grasduinen en voor een habbekrats mijn auto vol te laden. Ik kende deze man niet, dus we maakten kennis. Hij wilde weten wat ik las, welke theologen ik goed vond, en wat ik zoal gebruikte voor de preekvoorbereiding. Ik gaf duidelijk de verkeerde antwoorden, want steeds begon hij zachtjes te lachen en reageerde dan: ‘nee, je kunt beter dit gebruiken’, of ‘wíj lazen vroeger dit’, of ‘dat vonden we maar niks.’ Volgens mij was dit goedbedoelde commentaar bij zijn generositeit een spoor van een kerkcultuur waarin onderlinge verschillen nogal werden aangezet; een helder onderscheid tussen wat deugt en wat niet deugt.

Zo’n sterke profileringscultuur is inmiddels verdwenen. En gelukkig maar, want we hebben ook niet meer de luxe om elkaar de tent uit te vechten in de kerk. Naar mijn idee hebben theologiestudenten nu minder moeite met diversiteit. Misschien omdat ze niet belast zijn met een haarkloverig verleden, of misschien vanwege de verdienste van docenten die hen trainen om diversiteit te waarderen.

In een inclusieve cultuur waarin onderlinge verschillen niet meteen obstakels vormen, wordt een oecumenische agenda paradoxaal genoeg minder urgent. Als ik voor mijzelf spreek: veel van wat omtrent de oecumene tijdens de opleiding voorbij kwam, heeft nooit zo willen beklijven. Ik heb de drijfveer nooit zo gevoeld. Ik bedoel dat niet nonchalant alsof ik de zoektocht naar kerkelijke eenheid onnodig zou vinden. Het was meer alsof ik die kerkelijke eenheid al ervoer.

Nu werk ik in mijn eerste gemeente. Er is goed contact tussen de verschillende kerken. Samen met de pastoor bereiden we ieder jaar een aantal gezamenlijke vieringen voor. Op hervormingsdag leidt hij mijn catechisanten rond in zijn kerk. Hij leest ons kerkblad en op mijn beurt benijd ik hem om zijn boordje. Helaas mag ik niet meedoen aan de eucharistieviering in zijn kerk. Dat is erg jammer, maar ik kan er niet boos om worden. Er is immers veel wat we wel delen.

De herkenning in de waarheid, en de relativering van de verdeelde werkelijkheid; is dat spirituele oecumene? Geert van Meijeren neemt ons in zijn Bijbelstudie mee naar het evangelie volgens Johannes en werkt toe naar precies dit onderscheid, dat Barth ooit maakte: het verschil tussen waarheid en werkelijkheid. Het is een mooie bijdrage om mee te beginnen.

Mocht u niet de gelegenheid vinden om het vorig jaar verschenen, dikke boek van Herman Speelman en Klaas van der Zwaag over Spirituele Oecumene te lezen, dan kunt u met dit nummer van Kontekstueel toch een beetje uit de voeten. Met het oog op de bijdrage van Gerard den Hertog deel ik nog even dat de Duitse tekst van de besproken verklaring online gemakkelijk gevonden kan worden door even te zoeken naar ‘Ökumenischer Arbeitskreis’ in combinatie met ‘Abendmahl’. Moet goedkomen.

J.J. Hagendijk is predikant van de Hervormde Gemeente Willige Langerak en eindredacteur van Kontekstueel.
Mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Afdrukken E-mail

archief 2020

34e jaargang nr. 3 (jan. 2020)
thema: Gender en transgenders

Redactief
Jeroen Hagendijk

Diepste identiteit in Christus                                 
Galaten 3:28
Marc ten Brink

‘Dit weet ik dat ik blind was en nu zie’                
Genderdysforie als theologisch ‘probleem’
Martin den Heijer

Schepping als geheim en belofte
Gerard den Hertog

Transgenders in de laatmoderne cultuur
Ad de Bruijne

‘Buiten de kerk was ik niet bang voor veroordeling, in de kerk wel’
Niels den Hertog en Gerrit van Meijeren

Transgender gelovigen bevragen orthodox-gereformeerde kerken
Woord en wederwoord (1)
Jolanda Molenaar en Heleen Zorgdrager

Elkaar aanvaarden en bevragen              
Woord en wederwoord (2)
Henk Jochemsen

Je gaat het pas zien als je het doorhebt    
Een stem uit de redactie
Wim Dekker

Over boeren, burgers en buitenlui
Laatst geboekt
Gert de Goeijen

Toenadering                    
Kroniek
Gerrit van Meijeren

-------------------------------------------
34e jaargang nr. 4 (maart 2020)
thema: 75 jaar bevrijding

Redactief                                                                                                  
Jeroen Hagendijk

Geroepen om vrij te zijn                                                                                       
Galaten 5:1 en 13
Alette Zeeman-van de Water

De Nederlandse kerken en de Duitse bezetting   
George Harinck

Spreken omdat het niet anders kan                      
Bijna te laat! van dr. J. Koopmans
Niels den Hertog

Gods vijanden vergaan                              
Fragmenten uit de preek van K.H. Miskotte

Een boodschap aan ons en alle Nederlanders       
John van Eck

‘Gods vijanden vergaan’                 
Overwegingen bij een historische preek
Wim Dekker

‘Wat zou ik roepen?’                      
Met o.a. Diederik van Dijk, Mirjam Elbers en Manuela Kalsky

‘In de kerk staat alles in de preek’            
Laatst geboekt
Niels den Hertog

Bevrijd van de bevrijders?             
Kroniek
Piet de Jong

-------------------------------------------
34e jaargang nr. 5 (mei 2020)
thema: de Geest delen

Redactief              
Jeroen Hagendijk

Eenheid als dieper liggende waarheid       
Johannes 17:21 ‘Laat hen allen één zijn…’
Geert van Meijeren

Gereformeerden en de oecumene
Een historische schets
Jurjen Zeilstra

Leven uit de Geest  
Arjan Plaisier

Samen aan de tafel van Christus   
Gerard den Hertog

Spirituele oecumene gericht op het Lam Gods     
Reflecties naar aanleiding van het boek Spirituele oecumene
Pieter Veerman

Ter plaatse   
Oecumene lokaal
André van Aarle, Barbara Lamain en Wim Vermeulen

Boeken van troost               
Laatst geboekt
Leneke Marchand

Corona, kerk en staat                     
Kroniek
Jos Wienen

Afdrukken E-mail

nr4 • 2020 • Inhoudsopgave

34e jaargang nr. 4 (maart 2020)
thema: 75 jaar bevrijding

Redactief                                                                                                  
Jeroen Hagendijk

Geroepen om vrij te zijn                                                                                       
Galaten 5:1 en 13
Alette Zeeman-van de Water

De Nederlandse kerken en de Duitse bezetting   
George Harinck

Spreken omdat het niet anders kan                      
Bijna te laat! van dr. J. Koopmans
Niels den Hertog

Gods vijanden vergaan                              
Fragmenten uit de preek van K.H. Miskotte

Een boodschap aan ons en alle Nederlanders       
John van Eck

‘Gods vijanden vergaan’                 
Overwegingen bij een historische preek
Wim Dekker

‘Wat zou ik roepen?’                      
Met o.a. Diederik van Dijk, Mirjam Elbers en Manuela Kalsky

‘In de kerk staat alles in de preek’            
Laatst geboekt
Niels den Hertog

Bevrijd van de bevrijders?             
Kroniek
Piet de Jong

Afdrukken E-mail

nr4 • 2020 • Gods vijanden vergaan

34e jaargang nr. 4 (maart 2020)
thema: 75 jaar bevrijding

K.H. Miskotte

Gods vijanden vergaan

Hier vindt u enkele onbewerkte fragmenten uit de ‘Predikatie uitgesproken in de dankdienst bij de bevrijding van Nederland in de Nieuwe Kerk te Amsterdam op woensdag 9 mei 1945 te 10 uur door Dr. K. H. Miskotte’. Wim Dekker heeft de fragmenten uit deze gewaagde preek over Psalm 92 voor u uitgezocht, zodat u weet waar de auteurs verderop in dit nummer over schrijven. Met uitzondering van de puntjes tussen haken, die het begin of einde van een fragment aangeven, is alle interpunctie van Miskotte zelf.

Gemeente, broeders en zusters in den Heer, landgenoten, mensenkinderen,… beseft met mij het gewicht van deze historische stonde, van het ongelooflijk uur, dat wij nu vieren.

Als er iets is, dat een ongeluk moet heten bij alle geluk, dan is het wel dit, dat wij het niet begrijpen, wat er met ons is gebeurd, ja, dat bijna niemand het recht verwerken kon. Want door de jarenlange onderdrukking, maar vooral door de honger der laatste maanden zijn wij zozeer teruggeworpen op onszelf, op ons eigen hachje, op ons eigen vlees en bloed, dat wij nauwelijks of geen gedachten meer over hadden voor een ruimere kring, voor onze medemensen in de straat, voor onze buurt, voor onze vereniging,… laat staan voor de natie,… laat stáán voor de wereld! Want het ging in deze zogenaamde oorlog om de wéreld en de toekomst van de wereld! En de nood heeft ons vernederd, neergedrukt in een kleine, verwilderde zelfzucht.

En nu gaat het erom, als wij voor God komen, dat wij weer trachten te staan in die sinds jaar en dag klare waarheid, dat wat ons overkomen is – en wat wij vroeger wel begrepen hebben – ons overkomen is als een deel van die mensheid, die zou worden onderworpen en gedrild en omgewrongen tot een ándere mensheid,… dan gaat het erom, dat wij opnieuw komen te staan in de positie van de mensheid, die weet, dat haar genade geschied is van Godswege,… als deel van die mensheid, waarvoor Jezus Christus gestorven is,… als een deel van die mensheid waarvan Jezus Christus de waarachtige Koning is. Laat ons samen beseffen, dat het Derde Rijk vergáán is, dat de contra-messiaanse beweging gestrand is, omdat het Rijk van Christus geen einde hebben zal.
(…)
Ik heb voor u opgediept een woord uit de Psalmen, opdat gij, met de gemeente der ontwaakten, zoudt verstaan, al is het dan achteraf, als u het nog niet eerder begrepen hebt, wat eigenlijk dit feest, waar wij nu middenin staan, beduidt. Wij lezen in Psalm 92 deze woorden:
‘Het is goed dat men de Heere love en uw Naam psalmzinge, o Allerhoogste, dat men in de morgenstond uw goedertierenheid verkondige en uw getrouwheid in de nachten. – Een onvernuftig man weet er niet van en een dwaas verstaat dit niet… Want zie uw vijanden, o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan.’
(…)
Wij zijn hier in de kerk gekomen om te hóren,… het evangelie van Hem, die de Rechter der ganse aarde is; ik zeg: het evangelie, want ook dit is een blijde boodschap over de aarde, een boodschap aangaande het koningschap van Jezus Christus, aangaande zijn messiaanse heerlijkheid, zijn messiaanse recht…’ want zie, uw vijanden o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan’.
Is het niet bedenkelijk over onze vijanden te spreken als over Gods vijanden? Dat ignobele spel is ons al eerder vertoond, ja ligt ons nog vers in het geheugen,… doch afgezien daarvan, wie de geschiedenis kent, weet, dat het heel gewoon is geweest de eeuwen door, de mensen, die tegen óns waren, te doodverven als Góds vijanden. Hoort u het goed? Omdat zij tegen óns zijn, zouden het Góds vijanden zijn! hoe vreselijk plegen wij mensen om te gaan met de heilige dingen, de heilige woorden!
(…)
En toch, in dit geval ging het om Gods vijanden. Omdat deze macht in alle ernst en letterlijk Israël heeft willen uitmoorden… Daar zit achter de háát tegen de God van Israël, die joden-God, die ook de God der christelijke kerk is. Een haat die zich camoufleert en zich meent te kunnen verdedigen met allerlei verhalen over Israël, over het O.T. als een boek van veedrijvers en souteneurs, die steeds maar weer wijst op de zogenaamde jodenstreken, om het geplaagde Godsvolk op deze aarde nog meer veracht te maken in anderer ogen… Er is een antisemitisme, dat in ons allen woont, omdat wij allen van nature heidenen zijn en God verstaan en vereren als de Natuur; maar déze heidenen, die in zichzelf de genoegzame grond van hun bestaan vinden, háten de levende God, moeten niets hebben van de Heere, die het verachte uitverkiest; zij zijn in opstand tegen God, die vreemde Indringer, die eisen aan ons stelt en ons troosten wil in ons zondaarsbestaan en in ons stervenslot. Die heeft de heiden niet nodig en het liefst zou hij Hem uit de weg ruimen. Doch God is niet te grijpen en daarom grijpen zij toe om het teken van zijn openbaring af te tuigen.
(…)
‘Maar zie, uw vijanden, o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan.’ En deze vijand is vergaan! Zeker, dit zal heus niet de laatste vijand zijn,… maar het is wel een voorteken van wat in de laatste dagen, in de strijd van Messias en anti-Messias, aan den dag zal komen. Daarom vieren wij deze dag van het eindigen der bezetting als een verrukkelijke dag, waarop Farao en Sanherib en Rabsake en Nebukadnezar en Haman, niet te vergeten, na te zijn ópgestaan, voor onze ogen hun ondergang vonden.
(…)
En nu gemeente, hebben wij de vijand verslagen? Ach neen, wij hebben werkelijk niet zo heel veel gedaan en kunnen bij alle bewondering voor het binnenlands verzet daaraan toch geen beslissend gewicht hechten.
Gods vijand! Waarlijk, in díe zin was het nazidom niet ons aller vijand, dat wij het als één man ertegen opgenomen hebben. Ja… hebben wij zelfs in onze gebeden werkelijk verstaan waar het om ging? Is van óns tenslotte het inzicht en de energie gekomen, ja, hebben onze bondgenoten, de geallieerden dit verstaan en bedoeld?... Het is te betwijfelen, zij waren tegelijk strijdende voor hun eigen belangen. Laten wij de dingen in onze vreugderoes nu niet mooier gaan maken dan zij zijn. Waarom ook? Het schoonste van het leven is, dat het een geschenk is, het mooiste van de zegepraal is, dat ze van God gegeven is.
Voor zover zij en wij, iets gedaan hebben, de vijand verslagen hebben, is dat zo, omdat God het zo geleid heeft, dat wij, gemobiliseerd voor onze ongetwijfeld gewichtige belangen, een dienst hebben verricht in zijn krijgsplan, waarin als oorlogsdoel lag: een nieuwe morgen te doen aanlichten over een zo kolossale baaierd. Hij heeft de vijand gezien en het voor ons opgenomen! Al deze machten waren, tegelijkertijd strijdende voor hun eigen doel en voor hun naakt bestaan, even zovele instrumenten in zijn hand om tot gelding te brengen, dat er een eind moest komen aan deze jongste rebellie tegen de God der schepping en de Heer der Kerk, omdat het in beginsel met al dit pogen al afgelopen is, sedert Jezus Christus de wereld heeft gezegend met zijn tegenwoordigheid. De tegen-candidaat voor de wereldtroon, de sombere kroonpretendent en contra-heiland – daarvan is de apocalyps vol – fáált, men mag niet zeggen: automatisch, maar toch met een innerlijke zwaartekracht, die tot de val hem doemt, sedert Jezus Christus is verrezen in deze wereld.

Afdrukken E-mail