nr4 • 2020 • Gods vijanden vergaan

34e jaargang nr. 4 (maart 2020)
thema: 75 jaar bevrijding

K.H. Miskotte

Gods vijanden vergaan

Hier vindt u enkele onbewerkte fragmenten uit de ‘Predikatie uitgesproken in de dankdienst bij de bevrijding van Nederland in de Nieuwe Kerk te Amsterdam op woensdag 9 mei 1945 te 10 uur door Dr. K. H. Miskotte’. Wim Dekker heeft de fragmenten uit deze gewaagde preek over Psalm 92 voor u uitgezocht, zodat u weet waar de auteurs verderop in dit nummer over schrijven. Met uitzondering van de puntjes tussen haken, die het begin of einde van een fragment aangeven, is alle interpunctie van Miskotte zelf.

Gemeente, broeders en zusters in den Heer, landgenoten, mensenkinderen,… beseft met mij het gewicht van deze historische stonde, van het ongelooflijk uur, dat wij nu vieren.

Als er iets is, dat een ongeluk moet heten bij alle geluk, dan is het wel dit, dat wij het niet begrijpen, wat er met ons is gebeurd, ja, dat bijna niemand het recht verwerken kon. Want door de jarenlange onderdrukking, maar vooral door de honger der laatste maanden zijn wij zozeer teruggeworpen op onszelf, op ons eigen hachje, op ons eigen vlees en bloed, dat wij nauwelijks of geen gedachten meer over hadden voor een ruimere kring, voor onze medemensen in de straat, voor onze buurt, voor onze vereniging,… laat staan voor de natie,… laat stáán voor de wereld! Want het ging in deze zogenaamde oorlog om de wéreld en de toekomst van de wereld! En de nood heeft ons vernederd, neergedrukt in een kleine, verwilderde zelfzucht.

En nu gaat het erom, als wij voor God komen, dat wij weer trachten te staan in die sinds jaar en dag klare waarheid, dat wat ons overkomen is – en wat wij vroeger wel begrepen hebben – ons overkomen is als een deel van die mensheid, die zou worden onderworpen en gedrild en omgewrongen tot een ándere mensheid,… dan gaat het erom, dat wij opnieuw komen te staan in de positie van de mensheid, die weet, dat haar genade geschied is van Godswege,… als deel van die mensheid, waarvoor Jezus Christus gestorven is,… als een deel van die mensheid waarvan Jezus Christus de waarachtige Koning is. Laat ons samen beseffen, dat het Derde Rijk vergáán is, dat de contra-messiaanse beweging gestrand is, omdat het Rijk van Christus geen einde hebben zal.
(…)
Ik heb voor u opgediept een woord uit de Psalmen, opdat gij, met de gemeente der ontwaakten, zoudt verstaan, al is het dan achteraf, als u het nog niet eerder begrepen hebt, wat eigenlijk dit feest, waar wij nu middenin staan, beduidt. Wij lezen in Psalm 92 deze woorden:
‘Het is goed dat men de Heere love en uw Naam psalmzinge, o Allerhoogste, dat men in de morgenstond uw goedertierenheid verkondige en uw getrouwheid in de nachten. – Een onvernuftig man weet er niet van en een dwaas verstaat dit niet… Want zie uw vijanden, o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan.’
(…)
Wij zijn hier in de kerk gekomen om te hóren,… het evangelie van Hem, die de Rechter der ganse aarde is; ik zeg: het evangelie, want ook dit is een blijde boodschap over de aarde, een boodschap aangaande het koningschap van Jezus Christus, aangaande zijn messiaanse heerlijkheid, zijn messiaanse recht…’ want zie, uw vijanden o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan’.
Is het niet bedenkelijk over onze vijanden te spreken als over Gods vijanden? Dat ignobele spel is ons al eerder vertoond, ja ligt ons nog vers in het geheugen,… doch afgezien daarvan, wie de geschiedenis kent, weet, dat het heel gewoon is geweest de eeuwen door, de mensen, die tegen óns waren, te doodverven als Góds vijanden. Hoort u het goed? Omdat zij tegen óns zijn, zouden het Góds vijanden zijn! hoe vreselijk plegen wij mensen om te gaan met de heilige dingen, de heilige woorden!
(…)
En toch, in dit geval ging het om Gods vijanden. Omdat deze macht in alle ernst en letterlijk Israël heeft willen uitmoorden… Daar zit achter de háát tegen de God van Israël, die joden-God, die ook de God der christelijke kerk is. Een haat die zich camoufleert en zich meent te kunnen verdedigen met allerlei verhalen over Israël, over het O.T. als een boek van veedrijvers en souteneurs, die steeds maar weer wijst op de zogenaamde jodenstreken, om het geplaagde Godsvolk op deze aarde nog meer veracht te maken in anderer ogen… Er is een antisemitisme, dat in ons allen woont, omdat wij allen van nature heidenen zijn en God verstaan en vereren als de Natuur; maar déze heidenen, die in zichzelf de genoegzame grond van hun bestaan vinden, háten de levende God, moeten niets hebben van de Heere, die het verachte uitverkiest; zij zijn in opstand tegen God, die vreemde Indringer, die eisen aan ons stelt en ons troosten wil in ons zondaarsbestaan en in ons stervenslot. Die heeft de heiden niet nodig en het liefst zou hij Hem uit de weg ruimen. Doch God is niet te grijpen en daarom grijpen zij toe om het teken van zijn openbaring af te tuigen.
(…)
‘Maar zie, uw vijanden, o Heere, want zie uw vijanden zullen vergaan.’ En deze vijand is vergaan! Zeker, dit zal heus niet de laatste vijand zijn,… maar het is wel een voorteken van wat in de laatste dagen, in de strijd van Messias en anti-Messias, aan den dag zal komen. Daarom vieren wij deze dag van het eindigen der bezetting als een verrukkelijke dag, waarop Farao en Sanherib en Rabsake en Nebukadnezar en Haman, niet te vergeten, na te zijn ópgestaan, voor onze ogen hun ondergang vonden.
(…)
En nu gemeente, hebben wij de vijand verslagen? Ach neen, wij hebben werkelijk niet zo heel veel gedaan en kunnen bij alle bewondering voor het binnenlands verzet daaraan toch geen beslissend gewicht hechten.
Gods vijand! Waarlijk, in díe zin was het nazidom niet ons aller vijand, dat wij het als één man ertegen opgenomen hebben. Ja… hebben wij zelfs in onze gebeden werkelijk verstaan waar het om ging? Is van óns tenslotte het inzicht en de energie gekomen, ja, hebben onze bondgenoten, de geallieerden dit verstaan en bedoeld?... Het is te betwijfelen, zij waren tegelijk strijdende voor hun eigen belangen. Laten wij de dingen in onze vreugderoes nu niet mooier gaan maken dan zij zijn. Waarom ook? Het schoonste van het leven is, dat het een geschenk is, het mooiste van de zegepraal is, dat ze van God gegeven is.
Voor zover zij en wij, iets gedaan hebben, de vijand verslagen hebben, is dat zo, omdat God het zo geleid heeft, dat wij, gemobiliseerd voor onze ongetwijfeld gewichtige belangen, een dienst hebben verricht in zijn krijgsplan, waarin als oorlogsdoel lag: een nieuwe morgen te doen aanlichten over een zo kolossale baaierd. Hij heeft de vijand gezien en het voor ons opgenomen! Al deze machten waren, tegelijkertijd strijdende voor hun eigen doel en voor hun naakt bestaan, even zovele instrumenten in zijn hand om tot gelding te brengen, dat er een eind moest komen aan deze jongste rebellie tegen de God der schepping en de Heer der Kerk, omdat het in beginsel met al dit pogen al afgelopen is, sedert Jezus Christus de wereld heeft gezegend met zijn tegenwoordigheid. De tegen-candidaat voor de wereldtroon, de sombere kroonpretendent en contra-heiland – daarvan is de apocalyps vol – fáált, men mag niet zeggen: automatisch, maar toch met een innerlijke zwaartekracht, die tot de val hem doemt, sedert Jezus Christus is verrezen in deze wereld.

Afdrukken E-mail

nr4 • 2020 • Redactief

34e jaargang nr. 4 (maart 2020)
thema: 75 jaar bevrijding

Jeroen Hagendijk
Redactief

Dit nummer van Kontekstueel staat volledig in het teken van 75 jaar bevrijding, dat we straks begin mei vieren. Bewegend tussen kerk en maatschappij en bewegend tussen toen en nu hebben wij twee brandpunten voor dit thema uitgekozen. Het eerste brandpunt is het pamflet ‘Bijna te laat!’ van de hervormde dominee J. Koopmans. Het illegale pamflet werd in 1940 verspreid in Nederland en keert zich tegen de zogenaamde Ariërverklaring, waarmee de Duitse bezetter in kaart wilde brengen wie Joods was en wie niet. De verklaring werd door velen (domweg?) ondertekend, ook door christenen.

Het tweede brandpunt voor dit nummer is de preek die dominee K.H. Miskotte in 1945 in een dankdienst voor de bevrijding hield. In die preek sprak hij naar aanleiding van Psalm 92 met het oog op de ondergang van het Derde Rijk dat ‘Gods vijanden vergaan’.

Historicus George Harinck bijt de spits af door de historische context te duiden. Wat was de rol van de kerken in de maatschappij voor en tijdens de bezetting? Ons redactielid Niels den Hertog, die onlangs promoveerde op Koopmans, bespreekt met ons het pamflet uit 1940. Na enkele fragmenten van de preek van Miskotte, wikt en weegt John van Eck, oud-legerpredikant, de rol van de prediker. Preekt een dominee alleen voor de ekklesia, of ook voor het hele volk? En hoe doe je dit laatste dan? Wim Dekker bespreekt de preek van Miskotte en ziet dat het theologische klimaat is veranderd. Maken we nog mee dat Miskotte denkt vanuit de bijzondere openbaring, de uitverkiezing van één volk? En geloven we nog dat God de hele wereld(geschiedenis) in zijn hand houdt?

Een vijftal maatschappelijk en politiek betrokken christenen is gevraagd om de profetische stemmen van Koopmans en Miskotte in onze tijd te plaatsen. Hun achtergrond is divers en ook hun profetische stemmen klinken behoorlijk verschillend. Opvallend is dat de naam van Thierry Baudet twee keer wordt genoemd, zowel afkeurend als instemmend! U bent dus overgeleverd aan uw eigen oordeelsvermogen. Mocht u toch behoefte hebben aan iets meer redactionele wegwijs, dan kunt u terecht bij onze chroniqueur Piet de Jong. Hij beschrijft onze tijden eveneens in het licht van de bevrijding. Hoe staat het er nu eigenlijk voor als blijkt dat de bevrijders (met ‘America first’ en brexit) zich van óns bevrijden? Misschien niet al te best. Ook bij hem fietst de naam Baudet nog even langs.

Niels den Hertog behandelt in de rubriek Laatst geboekt het veelbesproken boek van Rutger Bregman: De meeste mensen deugen. Een goed boek vond ik persoonlijk, maar had de kerk hier geen andere ideeën over? Hield de christelijke traditie er niet een geheel eigen vocabulaire op na, als het gaat over de antropologie?

Tot slot nog een klein beetje reclame, voor als u na het lezen van dit nummer nog geen genoeg had van Koopmans. Op zondag 3 mei zal in de Noorderkerk te Amsterdam ds. Koopmans worden herdacht. De kerkdienst op 3 mei begint op 10.00 uur, met dr. Niels den Hertog en ds. Johan Visser als voorgangers. Na afloop wordt de Jan Koopmanskamer symbolisch in gebruik genomen door een lid van de familie Koopmans. De Noorderkerk kunt u vinden aan de Noordermarkt te Amsterdam. Zie voor meer informatie: noorderkerk.nl
N.B. Deze website meldt dat de diensten i.v.m. Corona niet toegankelijk zijn en alleen via internet te volgen.

J.J. Hagendijk is predikant van de Hervormde Gemeente Willige Langerak en eindredacteur van Kontekstueel.

Mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Afdrukken E-mail

nr3 • 2020 • Inhoudsopgave

34e jaargang nr. 3 (jan. 2020)
thema: Gender en transgenders

Inhoudsopgave

Redactief
Jeroen Hagendijk

Diepste identiteit in Christus                                 
Galaten 3:28
Marc ten Brink

‘Dit weet ik dat ik blind was en nu zie’                
Genderdysforie als theologisch ‘probleem’
Martin den Heijer

Schepping als geheim en belofte
Gerard den Hertog

Transgenders in de laatmoderne cultuur
Ad de Bruijne

‘Buiten de kerk was ik niet bang voor veroordeling, in de kerk wel’
Niels den Hertog en Gerrit van Meijeren

Transgender gelovigen bevragen orthodox-gereformeerde kerken
Woord en wederwoord (1)
Jolanda Molenaar en Heleen Zorgdrager

Elkaar aanvaarden en bevragen              
Woord en wederwoord (2)
Henk Jochemsen

Je gaat het pas zien als je het doorhebt    
Een stem uit de redactie
Wim Dekker

Over boeren, burgers en buitenlui
Laatst geboekt
Gert de Goeijen

Toenadering                    
Kroniek
Gerrit van Meijeren

Afdrukken E-mail

nr3 • 2020 • PDF-nummer

34e jaargang nr. 3 (jan. 2020)
thema: Gender en transgenders

Voor het nummer in PDF: klik hier

Afdrukken E-mail