30e jaargang nr. 3 (januari 2016)
thema: Creatief rondom het avondmaal
Jezus’ missie
Lukas 5:27-39
Drs. A.E.M. Gooijer-Snel
“De leerlingen van Johannes vasten dikwijls en zeggen hun gebeden, zoals ook de leerlingen van de Farizeeën doen, maar die van u eten en drinken maar!” Dat is het verwijt dat Jezus krijgt van enkele Farizeeën. “Die leerlingen van u, die doen maar! Die leven er maar op los!” Even daarvoor hadden ze hem ook al iets dergelijks gevraagd: “Waarom eet en drinkt u met tollenaars en zondaars?”
Beide reacties vertellen ons niet alleen iets over de Farizeeën, maar ook over de reputatie die Jezus had. Blijkbaar stond hij erom bekend dat hij zich graag liet uitnodigen voor een maaltijd of feest, en dat hij zich het eten en drinken goed liet smaken. Een “veelvraat” of “dronkaard” werd hij daarom door sommigen ook wel genoemd. En “een vriend van tollenaars en zondaars”, want Jezus leek zich er totaal niet druk om te maken in wiens gezelschap hij gezien werd. Hij lag gerust aan naast tollenaars, mensen die samenwerkten met de bezetter.
Nee, dan zijn neef, Johannes de Doper! Die stond veel beter bekend. Die was een stuk serieuzer. Die sprak over zonde en oordeel en riep de mensen op om zich te bekeren. Die leidde geen bourgondisch, maar een ascetisch leven. En zijn leerlingen stonden bekend om hun gebedsleven en vastenpraktijk. Wat een verschil, die twee!
Ik kies ervoor om mijn preek op deze manier te beginnen, omdat ik verwacht dat het voor een deel van mijn hoorders verrassend zal zijn om te horen dat Jezus bekend stond als “veelvraat” en “dronkaard” en iemand die er niet voor terugschrok om in slecht gezelschap gezien te worden. De vergelijking met Johannes de Doper vind ik zelf ook wel aardig, omdat Jezus daaruit als een soort rebel naast zijn brave neef naar voren komt.
De Farizeeën
Begrijpen wij iets van de reactie van de Farizeeën? Van hun vraag waarom Jezus zich ophoudt met mensen die God noch gebod vrezen? Of denken we: “Ach, daar heb je ze weer, die scherpslijpers, die muggenzifters! Ze hebben weer iets gevonden om over te zeuren. Ze zouden eens wat toleranter en ruimdenkender moeten worden!”
Lange tijd werd er in deze trant over de Farizeeën gedacht. Het is de vraag of we ze hiermee recht doen. Onderzoek dat nog niet zo lang geleden verricht is, schetst ons een veel sympathieker beeld van de Farizeeën. Het waren vaak toegewijde en trouwe gelovigen. Mensen die de Thora serieus namen en oprecht probeerden te leven volgen de wetten en voorschriften van God. Zoals ook u en ik misschien wel oprecht zoeken naar de wil van God voor ons leven.
Uit de Thora leerden de Farizeeën onder andere dat het belangrijk is om rein te leven, je af te zonderen van mensen die niet heilig leefden. Een categorie waarin de tollenaars beslist vielen. Want die werkten niet alleen samen met de Romeinse bezetter, maar die verrijkten zich ook nog eens ten koste van hun naaste door torenhoge belastingen te eisen. Met dit alles in je achterhoofd is de vraag van de Farizeeën, waarom Jezus eet en drinkt met tollenaars en zondaars, dus helemaal nog niet zo’n gekke vraag!
Ik verwacht dat voor veel hoorders het woordje Farizeeër zo ongeveer synoniem is aan zeurpiet. Omdat dat niet terecht is, en om hun reactie voor de hoorder dichterbij te laten komen, kies ik ervoor om kort iets toe te lichten over hun levensstijl en denkwijze. Misschien dat mijn hoorders zich nu zelfs met hen gaan identificeren. Behalve meer begrip voor de Farizeeën, hoop ik ook dat door mijn toelichting nog duidelijker wordt hoe vernieuwend en revolutionair Jezus optreden was. Dat maakt de gelijkenis aan het eind van de perikoop hopelijk eveneens begrijpelijker.
Jezus' antwoord
Welk antwoord geeft Jezus hen? Jezus zegt: “Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar wie ziek is wel. Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen te roepen, maar om zondaars aan te sporen een nieuw leven te beginnen.” In deze twee zinnen geeft Jezus aan wat zijn missie en wat zijn doelgroep is. Jezus' missie is om zieken te genezen en zondaars aan te sporen om een nieuw leven te beginnen. De zieken en de zondaars zijn zijn doelgroep. Dát is de reden dat hij graag in hun gezelschap verkeert. Omdat hij hen herstel en vernieuwing gunt. Om hen bewogen is.
Jezus' antwoord zal de Farizeeën ongetwijfeld aan het denken hebben gezet, want dit is een nieuwe benadering. Een benadering volkomen gericht op de ander. Niet de vraag hoe jij rein bleef telt, maar de vraag hoe de ander rein kan worden. Jezus komt met nieuwe wijn, in nieuwe zakken. En dat is best even wennen als je aan oude wijn gewend bent!
En wij?
Die vraag komt ook op ons af. Zijn wij gezond en rechtvaardig, of ziek en zondig? Als we ons ziek en zondig voelen, dan zijn we in de ogen van de mensen om ons heen beslist losers, zielenpieten. Want het heersende ideaal is er één van het sterke, onafhankelijke, autonome individu. We behoren zelfbewust en zelfredzaam te zijn. En is dat ook niet bewust of onbewust ons eigen ideaal? Powervrouwen, powermannen te zijn? Wij redden onszelf toch wel?!
Jezus zegt dat hij juist gekomen is voor mensen die het níet zelf redden. Mensen die beseffen dat ze de ander nodig hebben, dat ze Gód nodig hebben. Mensen die weten dat ze zichzelf overschreeuwen als ze zeggen dat het zelf wel redden in het leven, omdat dat simpelweg niet waar is. Want vroeg of laat komen we onszelf allemaal moe en zonder kracht tegen, om met de woorden van een gezang te spreken, tòch?!
Jezus wil er zijn voor mensen die lijden aan hun tekort, die lijden aan hun schuld, die lijden aan hun egoïsme, die lijden aan ... vult u maar in waar u aan lijdt. Jezus is er voor mensen die verlangen naar herstel en vernieuwing. Misschien is hij ook wel tegelijkertijd degene die ons bewust maakt van dit lijden en dit verlangen. Hij is gekomen om ons te genezen, ons de weg naar herstel te wijzen, en om een nieuw leven te geven. Wat een geweldig nieuws voor mensen die dat kunnen ontvangen!
Ik ben onder de indruk van Jezus' antwoord. Daar zit zo veel in, terwijl het toch slechts twee zinnetjes zijn. Ik vermoed dat hij daarmee de Farizeeën aan het denken heeft gezet. En anders zet hij in ieder geval mij, en hopelijk ook met mijn hoorders, aan het denken over zijn missie en de vraag of ik ook tot zijn doelgroep behoor. Of misschien moet ik zeggen: wíl behoren. Want ik denk dat dat geen populaire gedachte is: dat we redding nodig hebben.
Levi
Levi kon dat. Toen Jezus zei “volg mij”, stond hij op, liet alles achter zich en volgde hem. Zo simpel staat het er. Maar wat een wonder voltrekt zich daar.
Prachtig is wat we daarna lezen over Levi. Hij neemt niet stilletjes de benen, maar hij geeft een groot knalfeest ter ere van Jezus. Zijn oud-collega’s zijn ook uitgenodigd. Iedereen mag het weten: hij heeft een nieuw leven ontvangen! De blijdschap die er in de hemel is als één zondaar zich bekeerd, wordt hier op aarde zichtbaar. Wat zal Jezus genoten hebben!
Feesten, maaltijden en geloof
Feesten, maaltijden en geloof, associëren wij die eigenlijk met elkaar? Onze geschiedenis laat zien dat daar alle reden toe is. Jezus was vaak te vinden op feesten en partijen. Het eerste wonder dat hij verrichtte vond eveneens plaats op een feest. Jezus veranderde water in wijn zodat een bruiloftsfeest voortgezet kon worden. Ook Jesaja spreekt erover. Over een feestmaal op een berg, met uitgelezen gerechten en belegen wijnen. Een feestmaal voor alle volken met God als gastheer. (Jes. 25:6 e.v.) Gedeeltelijk is dat toekomstmuziek. Maar soms raakt de hemel de aarde al, als Jezus ten tonele verschijnt en als de Geest zijn werk doet. Dan ontvangen zieke mensen genezing en zondaars een nieuw leven. Dan is het feest. Op aarde en in de hemel!
Bij een preek over dit Bijbelgedeelte kan eenvoudig een link met het Heilige Avondmaal gelegd worden. Want ook daarvoor geldt dat we mogen vieren dat zondaars een nieuw leven ontvangen dankzij het offer dat Jezus Christus bracht. In mijn preek zou ik deze verbinding aan het slot maken. Dan zou ik ook benoemen dat het Heilige Avondmaal vooruit wijst naar dat grote feestmaal dat ons nog te wachten staat.
Prop. Agnes Gooijer-Snel is werkzaam als 'bijstand in het pastoraat' (PKN) te De Lier. Mailadres: