Kontekstueel: rebellenclub voor vernieuwing

[bron: Nederlands Dagblad - 25 maart 2011]

ROTTERDAM - Het blad Kontekstueel ontstond 25 jaar geleden uit een verlangen de gereformeerde theologie bij de tijd te brengen.

Veel is besproken, maar er kwamen geen oplossingen die de orthodoxie in de breedte overtuigden.

In een zaaltje in Leiden vond 25 jaar geleden de oprichting plaats van het blad Kontekstueel. De initiatiefnemers waren voornamelijk predikanten die nog aan het begin van hun kerkelijke carrière stonden, zoals Bert de Leede, Wim Dekker en Piet de Jong. ‘We hadden behoefte aan een ontmoetingspunt om elkaar te prikkelen en te bevragen naar een manier om gereformeerd en gelovig te blijven vandaag en in de kerk van morgen’, herinnert De Jong, nu protestants predikant in Rotterdam-Delfshaven, zich. Kortom, vernieuwen van theologische inzichten met een rol voor Bijbel, belijdenis en context. ‘Een soort derde weg tussen een creatiefloze stilstaandwaterorthodoxie – in de belijdenis is in principe alles gezegd en dat is het – en een dynamiek die je snel wegvoerde van de bronnen van de gereformeerde theologie en spiritualiteit richting halve of hele vrijzinnigheid.’

De heren – allen verwant aan de Gereformeerde Bond binnen de toenmalige Nederlandse Hervormde Kerk – wisten dat hun stellingname consequenties kon hebben. Een oudere predikant die deelnam, waarschuwde dat ze een carrière als ‘bonder’ konden vergeten. Wie in het bondsblad De Waarheidsvriend aandacht vroeg voor vernieuwde theologische inzichten ‘werd een week later door een GB-prominent gefileerd en afgeserveerd’.

Licht op oranje
De Waarheidsvriend zette bij het verschijnen van Kontekstueel in 1986 het licht meteen op oranje: er zou moeten blijken of het blad zich niet ontwikkelde tot ‘een soort vijfde colonne’. Wim Dekker, werkzaam als studiesecretaris van de missionaire organisatie IZB, kijkt daar achteraf niet van op: ‘De meesten van ons waren jong, we wezen de vrouw in het ambt niet af en dachten genuanceerder over homoseksualiteit.’

De basis voor Kontekstueel was gelegd tijdens studieweken met de bekende Gereformeerde Bondshoogleraar Cornelis Graafland. Het was in het begin ‘een vriendengroep met een tijdschrift’, aldus De Jong. Hoewel de redactie steeds is vernieuwd, is dat gebleven. Een bekende uitgever die het tijdschrift wilde inlijven, werd afgewezen. De Jong: ‘We bleven liever onafhankelijk en een beetje een eigen rebellenclub.’

Wel serieus natuurlijk, want ‘als je meedeed, moest je uiteraard overtuigd zijn dat in de gereformeerde spirituele stroom antwoorden sluimerden op vragen waarvoor we stonden’, vat De Jong samen. Het draaide om ‘vernieuwing, het bij de tijd brengen van de gereformeerde theologie’, zegt Dekker. ‘Wij misten systematische bezinning op deze thematiek in eigen kring.’

Er is in 25 jaar veel aan de orde gesteld, maar wat heeft het opgeleverd? Tal van thema’s zijn op de kerkagenda gezet, stelt Bert de Leede, hoofddocent van seminarium Hydepark. ‘Vooral in de begintijd waren we geregeld initiërend, uitdagend. Zouden die vragen anders en op andere plekken niet aan de orde gekomen zijn? Ongetwijfeld, maar nu gebeurde het in elk geval.’

Indirecte invloed
De invloed was vooral indirect, denkt De Leede. De opkomst van het evangelisch gedachtegoed signaleerde Kontekstueel al vroeg. Terwijl de Gereformeerde Bond de vorming van de Protestantse Kerk bleef afwijzen, drong de redactie juist aan op een snelle afronding van het Samen-op-Wegproces. Door hun positieve opstelling hebben de betrokkenen bij Kontekstueel ‘inhoud gegeven aan een gereformeerde theologische inbreng bij de totstandkoming van de nieuwe kerkorde’, denkt Dekker.

Bij hete hangijzers als homoseksualiteit of de vrouw in het ambt heeft Kontekstueel aan de opinievorming bijgedragen. Maar zonder oplossingen die de orthodoxie in de breedte overtuigden.

Piet Vergunst, algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond, is kritisch op de weg die Kontekstueel is gegaan. ‘De redactie is op zoek naar een voor deze tijd hanteerbare hermeneutiek. Met name op ethisch terrein heb ik dan vragen bij de uitkomst.’ In De Waarheidsvriend van vorige week noemt hij het accepteren van vrouwelijke predikanten als een gegeven feit. ‘Kontekstueel benadrukt dat we vanuit de vragen van onze tijd moeten pogen Bijbelse noties opnieuw te doordenken. Ik vind dit risicovol, zonder daarmee weg te lopen voor de thema’s die anno 2011 aan de orde moeten komen.’

De redacteuren van Kontekstueel hebben zich in veel gevallen ontwikkeld tot opiniemakers, enkelen zijn in de leiding van de kerk terechtgekomen. De Leede: ‘Structureel-bestuurlijk is de invloed van Kontekstueel niet groot geweest. Dat was ook niet ons streven. We wilden vrij blijven met het oog op een echt gesprek.’

Tijd om te stoppen is het nog niet. De visie van Kontekstueel is actueel, vindt de vrijgemaakt-gereformeerde onderzoeker Hans Schaeffer, sinds vorig jaar redactielid. De omgang met de spanning tussen traditie en context, waarover 25 jaar lang is nagedacht, is ‘een leerproces waarmee de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) op dit moment hun winst kunnen doen. Het is namelijk nu ook onze spanning. Met behoud van traditie en diepte kan er veel worden gewonnen voor onze kerken, die vaak zo formeel hun binding aan de belijdenis en traditie verwoorden.’

De jubileumdag morgen in Amersfoort gaat over ‘geloofservaring’. Die thematiek is ‘ook weer helemaal Kontekstueel’, vindt De Jong. ‘Doorgaan dus.’