33e jaargang nr. 4 (maart 2019)
thema: Kan er uit Nazaret iets goeds komen?

M.K. Boersema
Blije Kerk

Vanuit Leeuwarden voert een weg door de Noord-Friese klei naar het noorden richting Holwerd. Aan deze weg liggen een aantal dorpen. Enkele decennia geleden was er in vier van deze dorpen een gereformeerde kerk (vrijgemaakt) te vinden: Hallum, Ferwerd, Blija en Holwerd. Anno 2018 is er nog maar een. Vier dorpsgemeentes veranderden dus in de loop van de tijd in een streekgemeente. Deze kleine kerkgeschiedenis laat iets zien van ontkerkelijking in combinatie met het leven in een krimpregio.
Tot de zomer van 2018 had ik het voorrecht predikant te zijn in de gereformeerde kerk (vrijgemaakt) Blije-Holwerd. Ik heb het leven in en van een dorpskerk dus van binnenuit mee mogen maken. Naast predikant ben ik ook fotograaf en vanaf het eerste begin ben ik een fotoproject gestart onder de titel 'Blije Kerk'. Met foto's toonde ik wat ik in mijn leven als dorpspredikant beleefde. Het project was in eerste instantie een creatieve uitlaatklep voor mijzelf en een manier om gemeenteleden een inkijkje te geven in het werk van een predikant. Maar al snel ontdekte ik dat het fotoproject meer was dan alleen dat. Later schreef ik in een handzaam boek (Blije Kerk. Alledaagse verbeelding van gereformeerd geloven), dat fotografie zoiets betekent als schrijven met licht en dat dit fotoproject licht laat schijnen op drie aspecten van het leven als predikant in een klein dorp in Noord-Friesland. Allereerst laat het een licht schijnen op het enigszins onderbelichte beroep van een dorpspredikant. Daarnaast werpt het een verrassend nieuw licht op een onbekende regio. En als laatste toont het ergens ook kleine lichtjes in de duisternis. Daarmee bedoel ik dat het laat zien wat geloven kan betekenen. In dit stuk wil ik vooral over het tweede en derde aspect kort iets zeggen. Misschien helpt het in de zoektocht hoe je in een dorp zinvol kerk kunt zijn.

Verrassend nieuw licht op een onbekende regio
Laat ik beginnen te zeggen – en ik schaam me er nu voor – dat ik bij het eerste contact dat er door GKV Blije-Holwerd met ons werd gelegd niet perse heel enthousiast was. Want wie wil er nou aan het ‘uiteinde’ van de wereld wonen, zo was mijn eerste gedachte. Mijn vrouw ontmaskerde mijn vooroordelen en zorgde ervoor dat we wel zijn gaan kennismaken. Dat was en is maar goed ook, want wij hebben een goede tijd in Blije gehad. Het feit dat ik in eerste instantie afwijzend tegenover Blije stond, had ermee te maken dat Blije niet meer dan een onbekend stipje op de kaart was. In een wereld die ik niet kende. Dat veranderde toen dat stipje een plek werd waar mensen wonen van vlees en bloed. Dat is misschien ook wel een van de grootste lessen voor mij geweest: om als mens en als predikant te kunnen werken en te kunnen leven op een plek, is het van groot belang om de mensen op die plek te leren kennen. Dat geldt overigens voor elke plek.

Ik heb geprobeerd mij open te stellen voor het werk dat gedaan wordt en het leven dat geleefd wordt in Noord Friesland. Je ziet het terug in mijn foto's. Ik reed mee op tractors, bezocht geregeld de melkput van een boer, dronk koffie in de kantine van het loonbedrijf en was af en toe op bouwplaatsen te vinden. Maar ook werd ik lid van de plaatselijke voetbalclub, dat was goed voor de ontspanning, maar ook om het dorp en de mensen op een andere manier te leren kennen. Ik heb geprobeerd, voor zover mogelijk, om predikant te zijn midden in het dorp. En ik heb geleerd dat er zeer veel goeds uit Nazaret kan komen!

Verder kijken
De foto van de biddende man op deze pagina prijkt op de cover van mijn boek. Lang heb ik erover nagedacht of ik juist met de keuze voor deze foto niet een vooroordeel van de (dorps)kerk bevestig; dat kerk toch vooral een grijze en oude bedoeling is. Toch heb ik de foto geplaatst, omdat deze foto sprekend is. Vol van geloof, hoop, eerbied, alledaagse schoonheid en liefde. Daarnaast dwingt de foto om verder te kijken, want als je de foto omslaat, dan zie je op de binnenflap de foto staan met de twee jonge meiden die voor de kerk langs lopen. Net als de oude biddende man zijn ook dit leden van diezelfde kerk.

Verder kijken. Met andere ogen kijken. Een ander perspectief tonen. Dat is wat de foto's doen en wat ik mezelf heb proberen aan te leren als predikant. Natuurlijk zijn er momenten geweest dat ik teleurstelling voelde en het gevoel had dat ik bezig was als predikant met achterhaalde dingen, want de kerk raakt alsmaar leger. Toch was daar dan altijd weer de stem die in mij sprak en me wees op het geloof dat er zeer zeker ook nog was. Soms als een mosterdzaad zo klein, maar met ongekende kracht. Ik heb geleerd om in eerste instantie niet te kijken naar aantallen, maar veel meer volgens het principe ‘waar een of twee zijn vergaderd in mijn naam, daar ben ik erbij’. Op zoek naar schoonheid en kracht in kleinheid en kwetsbaarheid.
Niet dat ik daarin naïef ben of wereldvreemd, want het mag duidelijk zijn dat het soms ook razend ingewikkeld is om in dorpen, met kleine aantallen, de kerk levendig te houden. In een gemeenschap die kleiner wordt kan soms zomaar teleurstelling, frustratie of benauwdheid ontstaan. Ik heb het dan ook als een uitdaging gezien om creatief op zoek te gaan naar manieren om het geloof met elkaar te delen en om ruimte met en voor elkaar te creëren. In een kleine gemeenschap kan soms zo goed op elkaar gelet worden, dat de adem langzaamaan verdwijnt. En dan is het de kunst om de boel weer open te laten breken.

Kleine lichtjes in de duisternis
Naast het fotoboek is er ook een foto-expositie Blije Kerk georganiseerd, mede in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Deze expositie werd geopend door een van mijn leermeesters Barend Kamphuis (emeritus hoogleraar Systematische Theologie aan de Theologische Universiteit Kampen). Tijdens de opening sprak hij de volgende eervolle woorden. En daar sluit ik dit stuk graag mee af, want misschien heb ik als fotograferende dominee in een dorp vooral geleerd om anders te leren kijken naar de werkelijkheid. ‘Onze werkelijkheid is opgehangen aan die transcendente werkelijkheid. We hangen aan de draden van Gods genade en liefde boven de afgrond van het niets. En dat geeft ons hele bestaan waarde, relatieve waarde, maar toch waarde. God laat ons niet over aan de zinloosheid. Hoe kwetsbaar ons bestaan ook is, het wordt toch gedragen door een kracht die deze werkelijkheid verre te boven gaat. Keer op keer zie ik dat terug in Maartens foto’s. Niet alleen in kerkdiensten en bij gebeden, maar ook in die hoge hemel boven het Friese land, of bij de kleine Nathan die vol vertrouwen een stal binnenstapt en in zoveel andere dingen. Een hele wereld die in zichzelf weinig verhevens heeft, maar die toch alleen maar mogelijk is dankzij de hoge werkelijkheid van het evangelie. Dat maakt de foto’s zo spannend voor mij. Je kijkt niet alleen naar wat er precies is vastgelegd, maar je probeert erachter te kijken, erdoorheen, erboven uit. En dan zie je het, daar, en daar, en steeds weer: glans van goddelijke heerlijkheid.’

Meer lezen en/of zien? Maarten Boersema, Blije Kerk. Alledaagse verbeelding van gereformeerd geloven, Bussum 2018, € 14,95.

Ds. Maarten Boersema is predikant in Leiden (GKV). Mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.