36e jaargang nr. 5 (mei 2022)
thema: Een vloeibare generatie

Jurek Woller
Noorderlicht: een kerk ván millennials

Ergens in 2014 stapte ik voor het eerst de Prinsekerk in Rotterdam binnen, de thuisbasis van Noorderlicht. Het is een echte millennial-kerk en dat kan ik misschien het beste illustreren door gewoon mijn eigen verhaal te vertellen. Ik was net in de stad komen wonen, en samen met mijn vriendin op zoek naar een nieuwe kerk. De andere kerken op loopafstand van ons huis waren niet geheel onze smaak – orgel met enkel psalmen, of met een zeer liturgische dienst – dus werd het hoog tijd om die nieuwe gemeente op een kwartier fietsen eens te proberen. Bij binnenkomst merkte ik direct dat deze kerk anders was.

Er hing een zekere ontspanning. We werden begroet door een welkomstteam bij de poort, waarna we onze weg vonden door een imposante jaren-30-kerk in matige staat van onderhoud, met midden in de enorme kerkzaal een stuk of honderd mensen verzameld voor de dienst. Bijna allemaal mensen zoals wij: eind twintig, wit, hoogopgeleid. Al was er gelukkig ook een aantal mensen die zich duidelijk in een ander deel van de samenleving bevond. Al snel herkende ik achter mij een collega (jij hier?), en toen als eerste lied de christelijke kraker Tienduizend redenen werd gespeeld - die ik op onverklaarbare reden al de hele ochtend in mijn hoofd had - wist ik: dit zou weleens ons nieuwe thuis kunnen zijn.
En zo geschiedde. Mijn vriendin en ik waren erg blij met de eigentijdse muziek. We konden beiden de doorwrochte én praktisch toepasbare preken waarderen. En bovenal voelden we ons welkom. De toon in de diensten was informeel, het koffiedrinken na de dienst een makkelijke manier om snel veel medechristenen te ontmoeten. Het voelde als een veilige plek voor iemand als ik, die nog maar net tot geloof was gekomen.
Het was makkelijk om actief te worden: al gauw was ik lid van het welkomstteam, en in de zomer konden we aansluiten bij de zomerkring – een bijbelstudiegroepje dat uiteindelijk uitgroeide tot een groep vrienden die elkaar nog steeds regelmatig ziet. Onze verbondenheid met Noorderlicht groeide vlot: ik kreeg pastorale hulp, in het najaar werd ik gedoopt en deed mijn vriendin belijdenis, en in februari – een jaar nadat we de kerk voor het eerst binnen waren komen lopen – trouwden wij in de Prinsekerk. Het kan snel gaan.

Groei
In de jaren die volgden werd ik actief op missionair vlak, als Alpha-teamlid, en vervolgens als lid van het kernteam (de ‘kerkenraad’) verantwoordelijk voor het missionaire werk. Het was een periode van snelle groei van Noorderlicht, met 75 à 100 nieuwe leden en betrokkenen per jaar, en allerlei nieuwe activiteiten en initiatieven. Uiteindelijk was de vraag binnen het kernteam: willen we heel groot worden op één plek, of ons vermenigvuldigen? We kozen voor het laatste, en al gauw ontstond het plan om een nieuwe Noorderlicht-gemeenschap te planten in de Oranjekerk in het noorden van Rotterdam – op uitdrukkelijk verzoek van de bestaande wijkgemeente in de Oranjekerk.
Begin 2018 kreeg ik een telefoontje van dominee Niels de Jong: of ik interesse had om als betaalde kracht aan de slag te gaan bij Noorderlicht-Oranjekerk, als ‘voortrekker’ van de nieuw te stichten gemeente. Het was een ogenschijnlijk niet al te logische stap in mijn loopbaan: ik had een mooie baan als technisch projectleider bij Unilever. Maar toch… eigenlijk wist ik direct dat ik het zou doen. Ik ervoer het als een roeping van God.
Zo ben ik in mijn huidige rol binnen Noorderlicht beland, waarin ik inmiddels ook regelmatig voorga in diensten. Daarnaast doe ik de predikantsmaster aan de PThU, met als doel om over ruim een jaar als predikant bevestigd te worden.

Millennials en buitenstaanders
Wat heeft dit alles te zeggen over Noorderlicht? Ik denk veel. Hoe ik als buitenstaander me welkom voelde, snel mijn plek vond en verantwoordelijk werd gemaakt, illustreert goed waar Noorderlicht voor staat. De focus ligt van meet af aan op de buitenstaander: op mensen die door de traditionele kerken om wat voor reden dan ook niet bereikt worden. Dat zijn veelal twintigers en dertigers (zo’n 95 procent is millennial of van generatie Z), maar er blijken ook genoeg vijftigplussers te zijn die zich niet thuis voelen in een traditionele kerk. Bij alles in Noorderlicht is rekening gehouden met de blik van mensen die normaal niet in een kerk komen. Gelukkig blijkt dat ook te werken: zo’n dertig procent van de leden en betrokkenen heeft geen (recente) kerkelijke achtergrond.

Kernwaarden
Noorderlicht wil dus eigentijds kerk-zijn, met bijzondere aandacht voor mensen die nieuw zijn in de kerk. Om dat vorm te geven is er een drietal kernwaarden geformuleerd: verwelkomend, inhoudelijk en pionierend. Aan de hand van deze kernwaarden kunnen we verder kijken naar de concrete invulling van Noorderlicht: hoe ziet het gemeenteleven er in de praktijk uit? En wat voor uitdagingen zijn er voor kerk-zijn met millennials?

1. Verwelkomend
Op allerlei manieren proberen we verwelkomend te zijn naar mensen die er voor het eerst zijn. Door middel van het welkomstteam bij de poort van de kerk. Aan het begin van de dienst wordt iedereen nadrukkelijk verwelkomd. En op de website, en alle overige communicatie: steeds weer is er dat woord ‘welkom’.
Maar het belangrijkste valt tussen de regels door te lezen. Hoe worden mensen aangesproken, met wat voor taal? Wij proberen aan te sluiten bij het ‘normale’ taalgebruik dat mensen uit hun dagelijks leven kennen. Dus geen plechtige woorden tijdens een dienst, met termen als ‘votum en groet’ of ‘kyrie’ die voor iemand van buiten de kerk als jargon klinken. Het komt naar voren in de inhoud van de preek, waar nadrukkelijk de aansluiting wordt gezocht met het dagelijks leven, en waarin niet een grote rugzak aan christelijke bagage wordt verondersteld. Ook de muziek sluit aan bij de belevingswereld buiten de kerk: geen orgel, maar een bescheiden muziekgroep die een breed spectrum aan eigentijdse christelijke muziek speelt.
Een andere manier waarop mensen zich welkom voelen, is door de persoonlijke benadering, waarin (hopelijk) blijkt dat je er mag zijn zoals je bent, met alle imperfecties en gebrokenheid van dien. En dat je zelfs volop mag meedraaien in het gemeenteleven als je (nog) geen overtuigd christen bent. Het is dus prima mogelijk om Alpha-teamlid te worden, ook als je zelf nog zoekend bent in je geloof – wij zorgen dat er een robuuste christen naast je staat. Je bent van harte welkom om jarenlang in de kerk te zitten, ook als je overtuigd agnost bent en blijft. Deze insteek maakt het niet alleen veiliger voor niet-gelovigen en zoekers om betrokken te raken bij de kerk, het maakt het voor gelovigen ook veiliger om over hun eigen worstelingen en twijfels te spreken. Deze verwelkomende insteek blijft dus doorwerken, ook bij mensen die al jarenlang lid zijn.
Ik krijg dan ook vaak te horen hoezeer mensen het waarderen dat ze vrijheid bij Noorderlicht ervaren om hun leven vorm te geven, zonder druk of zelfs veroordeling vanuit de kerk. Zo kunnen ouders bijvoorbeeld zelf kiezen of ze hun kind laten dopen of opdragen. En zo wordt het zeer gewaardeerd als mensen zich inzetten voor de kerk, maar is er ook alle vrijheid om dat niet te doen.
Deze ongedwongenheid heeft wel een keerzijde: het vergt een andere benadering om mensen te motiveren om zich in te zetten voor de kerk. Een beroep op het plichtsbesef van mensen werkt nauwelijks, en een algemene oproep met vacatures evenmin. Het persoonlijk benaderen van potentiële vrijwilligers is een stuk effectiever, zeker als de taken een beperkte periode van commitment vragen. Immers: de meeste Noorderlichters leiden drukke, veranderlijke levens. Daarop is echter één uitzondering: de zondagochtend wordt veelal vrijgehouden voor de kerkdienst.

2. Inhoudelijk
Inhoud is belangrijk voor veel mensen binnen Noorderlicht, en dat komt bij uitstek tot uiting in de preek. Maar er zijn nog allerlei andere vormen die voorbijkomen: podcasts, blogs, korte uitlegfilmpjes, verdiepingsavonden, de Prayer Course, kringen, etc. De rode draad hierin is dat moeilijke thema’s niet uit de weg worden gegaan, zowel vanuit de Bijbel, als in het leven. Dat betekent enerzijds dat een prekenserie maandenlang over een Bijbelboek als Exodus of Efeziërs kan gaan, en anderzijds zijn er ook prekenseries of verdiepingsavonden over thema’s als depressie, rouw of burn-out. In alle gevallen wordt er getracht om nadrukkelijk de diepte in te gaan, én verbinding te maken met het dagelijks leven van de hoorders. Deze praktische toepasbaarheid is een element dat veel mensen waarderen.
De inhoudelijke focus biedt in zekere zin ook een tegenwicht aan het verwelkomende: ‘ja, je bent welkom zoals je bent, maar tegelijkertijd zul je geregeld geconfronteerd worden.’ Die confrontatie vindt bij uitstek plaats door het evangelie van Jezus Christus – inclusief alle scherpe randjes – dat steeds weer centraal staat binnen Noorderlicht. De theologische lijnen die in Noorderlicht zichtbaar zijn zullen menig orthodox protestant bekend voorkomen. Een collega vat de stijl van Noorderlicht treffend samen met de term ‘frisse orthodoxie’.

3. Pionierend
Tot slot de spannendste kernwaarde: het continu blijven vernieuwen. Vanaf het begin is er een sterke nadruk geweest op het ruimte geven aan gemeenteleden om zelf met ideeën te komen, én die ook uit te voeren. Zo zijn er allerlei nieuwe initiatieven ontstaan: van praktische hulp voor mensen die het moeilijk hebben, tot gezamenlijk sporten, of specifieke activiteiten voor ouders van kleine kinderen. Vaak genoeg zijn deze initiatieven op gegeven moment ook weer gestopt, en dat is prima. Maar hoe groter en meer gevestigd Noorderlicht is geworden, hoe moeilijker het is gebleken om dit vast te houden.
Daarom is het zeer vruchtbaar gebleken om al snel – gevoelsmatig wellicht zelfs té snel – te beginnen met het planten van nieuwe Noorderlicht-gemeenten. Immers: een nieuwe context met een nieuw team leidt tot nieuwe ideeën en initiatieven. Deze vermenigvuldiging naar meerdere plekken (inmiddels drie in Rotterdam, en een aantal mogelijk startende plekken in regio Rotterdam) is op organisatorisch vlak ook vernieuwend: er wordt nu een Noorderlicht-netwerk gevormd, met daarin ook bestaande pioniersplekken zoals Lux in Den Haag, waarbij we hopen dat ideeën en hulp over en weer gedeeld worden. Ik ben heel benieuwd hoe dit netwerk in de toekomst uit zal pakken.

Tot slot
Kerken die millennials willen bereiken hoeven niet allemaal zoals Noorderlicht te worden. Iedere kerk kan op zijn eigen manier verwelkomend, inhoudelijk en pionierend zijn. Er zijn ongetwijfeld aspecten van Noorderlicht die ook voor andere kerken kunnen werken, maar niet iedere kerk staat in een seculiere, stedelijke context als Rotterdam. En in Rotterdam zijn er overigens ook een aantal meer traditionele kerken die goed millennials weten te bereiken.
Het belangrijkste is om steeds voor ogen te houden dat het ontstaan en de groei van Noorderlicht bovenal het werk is van Gods Geest, vaak genoeg ook eerder ondanks, dan dankzij onze inspanningen.

J. Woller is pionier-voorganger bij Noorderlicht–Oranjekerk in Rotterdam. Mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.