nr6 • 2013 • De Heilige Geest wijst de weg
27e jaargang nr. 6 (juli 2013)
Voortgezet gesprek vrouw en ambt (1)
P.F. Bouter
De Heilige Geest wijst de weg
Vorig jaar september had Kontekstueel als thema ‘Vrouw en ambt’. Dat bracht pennen in beweging, waarop in het januari-nummer een reactie van dr. W. Dekker werd geplaatst. Daarin geeft hij een nieuwe invalshoek. Het artikel heeft een ondertoon van ‘eureka’: ‘ik heb het gevonden’. We proeven ontdekkingsvreugde. Wordt die gedeeld? De redactie geeft ruimte te reageren.
Dekker maakt duidelijk wat voor hem de uitweg is. Hij verlaat de moeizame worsteling met de gegevens van de Heilige Schrift, om al klapwiekend op te stijgen naar de aangename verten van de Heilige Geest, die nieuwe wegen schrijft. Wat zou een mens nog blijven steken in een discussie over teksten – een discussie waar je toch niet uit komt - als de Heilige Geest een nieuwe weg wijst die duidelijk genoeg is?
Niet voetstoots meegaan
Zowel bij voor- als tegenstanders van de vrouw in het ambt is er alle reden om niet voetstoots mee te gaan in dit opstijgen van de Schrift naar de Heilige Geest. Hier liggen belangrijke zaken die besproken moeten worden. Ik ga ze met u langs.
Om te beginnen gaat Dekker in op het feit dat behoudende protestanten zich in hun standpunt aansluiten bij de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe kerken. Hij vindt dat bezwaarlijk, omdat verschillen in ambtsvisie een rol spelen tussen Rome en Reformatie. Protestanten erkennen alleen het gezag van de Schrift over alles en daar moeten ze zich op richten. Alleen, zo concludeert hij: er is verschil van inzicht over de uitleg van de Schrift, dus daar komen we niet uit.
Dit is de tweede stap: de onduidelijkheid van de Schrift op dit punt wordt vastgesteld. De protestantse lijn om in alles de Schrift te willen volgen schiet hier tekort. En dan komt de derde stap. Dekker meent, nu wij niet te dicht bij Rome moeten blijven waar alleen mannen het ambt kunnen bekleden, en de uitleg van de Bijbel geen uitkomst brengt, dat de Heilige Geest ons wel verder brengt. De Heilige Geest kan nieuwe wegen wijzen en naar zijn gevoelen heeft de Heilige Geest dat ook gedaan rond de openstelling van de vrouw in het ambt. Tot zover Dekker.
Hier liggen enkele grote vragen. Als we het in 16de-eeuwse termen omschrijven: Dekker maakt de Reformatie wat los van Rome om haar in de richting te brengen van de geestdrijvers, de wederdopers en laat de helderheid van de Schrift op de achtergrond raken. Opmerkelijk is dat Luther en Calvijn meer bezwaar hadden tegen de wederdopers met hun nadruk op de Geest dan tegen Rome. Luther sprak dikwijls zijn vrees uit dat mensen die de Heilige Geest los van het Woord gaan volgen, uitkomen bij hun eigen geest, of nog erger. Omgekeerd behielden de reformatoren veel gemeenschappelijks met Rome. Dat bleef ook in de Nadere Reformatie zo. Het protestantisme is niet een vrijheid om nieuwe wegen te gaan, zij het onder de noemer van de Heilige Geest. Nee, werkelijk protestants is hij die katholiek is, levend uit het geloof van de kerk van alle tijden en plaatsen. Maar zonder de eigenaardigheden van Rome. Protestanten nemen afstand van het roomse, niet van het katholieke.
Schepping en Wet
Dan het andere: dat de Heilige Geest in de tijd nieuwe wegen baant. Daar zijn we alleen maar dankbaar voor. We hebben een bijzondere, machtige Heilige Geest, Die de kerk de eeuwen door geleid heeft. Maar de Geest gaat niet tegen zijn eerdere leiding in. Hij is geen wispelturige Geest. Daarom hebben Luther en Calvijn veel nadruk gelegd op de eenheid van Woord en Geest. In het uiterlijke Woord hebben we een ankerpunt, waar we zeker de leiding van de Geest ontvangen. Buiten het Woord kunnen we heel gemakkelijk de Heilige Geest verwarren met onze eigen geest, de tijdgeest, of een boze geest. In de Schrift bepaalt de Heilige Geest ons bij de schepping en haar ordeningen en bij de Wet.
Schepping en Wet vind ik bij collega Dekker niet terug. Terwijl de Geest bij de schepping boven het water zweefde en God door de vinger van zijn Geest de Wet in steen kerfde, die Hij nu in het hart schrijft. Waarom ontbreken schepping en Wet dan, juist als het om de leiding van de Geest gaat? Tegelijk blijkt in zijn visie het werk van de Geest wel heel erg aan te sluiten bij de loop van de tijdgeest. Dit moet toch aan het denken zetten!
Dekker voegt er nog een reden aan toe: in de praktijk blijkt het werk van vrouwen die in het ambt dienen, gezegend te worden. Is dat niet het finale argument om ervoor te zijn? Nu zal geen christen eraan willen twijfelen dat als een vrouw het evangelie preekt, het rijk gezegend kan worden door de Heilige Geest. Ik waardeer en deel het gevoel van Dekker, dat hij niet tekort wil doen aan gebleken zegen in de ambtsbediening van vrouwen. Voor hem kan dat alleen maar betekenen dat de Heilige Geest kennelijk het ambt voor vrouwen open wil stellen.
Terug bij de Schrift
Maar is deze gewerkte zegen werkelijk een argument om het ambt open te stellen voor vrouwen? In de vroege kerk was er de discussie over ambtsdragers die een zondig leven leidden. Er waren christen die stelden: door zulke figuren kan de Heilige Geest niet werken. De kerk heeft toen uitgesproken: de Heilige Geest heeft zich aan het ambt, het evangelie, de sacramenten gebonden. Ongeacht de bedienaar ervan, kan Hij zijn werk doen. Dit geldt ook bij dit onderwerp. Dat de Heilige Geest evenzeer via vrouwen die het ambt bekleden kan werken als door mannen, mogen we niet betwijfelen. Omdat de Geest zich heeft gebonden niet aan een geslacht of aan een bepaalde levenswijze, maar aan zijn evangelie en sacramenten. Maar zoals in de vroege kerk: dat betekende nog niet dat daarom een ambtsdrager die zondig leefde ook de bedoeling van de Heilige Geest was: beslist niet! De Geest wil niet een persoon die in zonde leeft, maar gebruikt hem tegelijk wel als die het ambt draagt en het evangelie predikt.
Natuurlijk is een goede vrouw die het ambt draagt niet te vergelijken met een slechte man die het doet. Maar het gaat wel om het zelfde punt. Het feit dat de Heilige Geest vrouwelijke ambtsdragers gebruikt, zegt dan ook nog niets over wat het ideaal van de Heilige Geest is voor de invulling van het ambt. Om daar achter te komen moeten we bij de Schrift zijn. De door de Geest ingeven Schrift spreekt over de schepping en haar orde, de wet, en het onderwijs van Christus en de apostelen. Daarin vinden we het ideaal van de Heilige Geest. En naar dat ideaal willen we toch leven? Daarmee zijn we terug bij de Bijbel.
De poging van Dekker om weg van Rome en de Schrift te springen in het rijk van de Heilige Geest, sluit aan bij het huidige klimaat van ervaring, maar brengt ons niet rijker onder de leiding van de Heilige Geest zelf. Het gevaar is niet denkbeeldig dat we trendvolgers worden van de tijdgeest, niet het minst op punten waar de ethiek van de samenleving haaks staat op de Schrift. Juist om voluit te mogen baden in de beek van de Heilige Geest, moeten we blijven in de (katholieke) bedding van de Schrift.
Dr. Peter Bouter is predikant (PKN) te Bodegraven. Mailadres: